early history

ꨅဳꨲတိတီꨳယူꨲသဝ္းꨬလꨳပုိꨓ္းတꨯးမူိဝ္ꨳꨅဝ္ꨵ

တꨯးꨓꨯꨵပꨱꨓ္ꨀူꨓ္းꨕိဝ္ꨓူိဝ္ꨵလူိင္ ပꨱꨓ္ꨁူိဝ္းꨀူꨓ္းꨡꨓ္သုိပ္ꨲꨅူိဝ္ꨵသꨯꨤꨀူꨓ္းမြင္ꨶꨀူဝ္ꨶ။ ပပ္ꨵပုိꨓ္းꨀမ္ꨳꨓမ္တꨰမ္ꨳဝꨯꨵဝဳꨳ ꨅဳꨲတိတီꨳယူꨲသဝ္း တꨯးꨅꨱမ္ပုိင္းꨓꨯꨵပꨱꨓ္ꨓူိဝ္သꨓ္လြꨯꨡꨤꨓ္းတꨯး (Altai) ꨡꨓ္မီးယူꨲꨓ္ꨮးမူိင္းမြင္ꨶꨀူဝ္ꨶလီꨶယူိဝ္ꨶ

ယꨤမ္းလꨱဝ္ယဝ္ꨵ။  တꨯးယူꨲသဝ္းတီꨳꨓူိဝ္သꨓ္လြꨯꨡꨤꨓ္းတꨯး မြꨀ္ꨳ  5,000  ပꨯꨤေသ         ꨁꨯꨤꨵလူင္းမဳး ယူꨲသဝ္းꨓ္ꨮး

ထုင္ꨵꨬမꨳꨓမ္ꨵꨟြင္ꨟူိဝ္ (Huang He) ꨬလꨳ ꨓမ္ꨵယꨤင္ꨅုိဝ္ꨲꨀ်ꨰင္း (Yang Tsi Jiang) ေသပူꨀ္းတင္ꨳမူိင္းသူꨳ (Mong Sho) မူိင္းလူင္ (Mong Lung) ꨬလꨳ မူိင္းပဳး (Mong Pa) ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵ       ပꨱꨓ္မူိင္းꨡꨓ္ꨟူိဝ္ꨳꨟူိင္း ꨡꨓ္

တꨯးꨟဝ္းပူꨀ္းသꨤင္ꨳမဳးꨓꨯယဝ္ꨵ။

 

မူိဝ္ꨳပꨤꨓ္မူိင္းသူꨳꨓꨓ္ꨵလꨯꨳꨬꨁꨵꨁꨰင္ꨲတင္းမူိင္းꨁ်ိꨓ္ (QIN) ꨡꨓ္ပꨱꨓ္မိူင္းꨬꨁꨲေသ ပꨤꨓ္ꨁုꨓ္ေꨟဳꨁမ္းꨬꨁꨲ ꨅဝ္ꨳꨁ်ိꨓ္သ်ိဝ္ꨵꨟꨮင္တိ   (Qin His Wuang Ti)   ꨓꨓ္ꨵ  မူိင္းသူꨳ   လꨯꨳသုမ္းသုိꨀ္း   ပꨓ္မူိင္းꨁ်ိꨓ္ꨀꨮဳꨲꨓꨯယဝ္ꨵ။ 

ဝꨯꨤးေသမူိင္းသူꨳလုလꨰဝ္ပင္းယဝ္ꨵ   တꨯးꨟဝ္းꨡြꨓ္ꨀꨓ္ပꨯꨤꨳလူင္းမဳး    ပြတ္းꨅꨤꨓ္းမူိင္းꨬꨁꨲ      (ယꨤမ္းလꨱဝ္ꨟြင္ꨵဝဳꨳ

ယုꨓ္ꨓꨤꨓ္)၊ တꨯးꨟဝ္းꨁꨯꨤꨵမဳꨳယူꨲ  ꨓ္ꨮ္းမူိင္းယုꨓ္ꨓꨤꨓ္ေသ    မူိဝ္ꨳပီ 731 AD ꨓꨓ္ꨵ    ပူꨀ္းတင္ꨳ မူိင္းꨓြင္ꨬသ 

လꨤꨓ္ꨵꨅဝ္ꨳ (Nan Chao)-ပြင္ꨲဝဳꨳ (ꨅဝ္ꨳပြတ္းꨅꨤꨓ္း) ꨓꨯယဝ္ꨵ။ 

ပုိꨓ္းတꨯးတꨰမ္ꨳဝꨯꨵဝဳꨳ-   မူိင္းလꨤꨓ္ꨵꨅဝ္ꨳꨓြင္ꨬသ  ꨓꨯꨵ ꨅုိဝ္ꨳသꨱင္ယ္ꨮꨲလူင္ေသ ꨟူိဝ္ꨳꨟူိင္းꨬတꨵꨬတꨵ၊  ꨡဳꨲꨓဳꨲꨅꨤꨀ္ꨳ

မူိင္းꨓြင္ꨬသꨓꨯꨵꨬꨕꨲꨟြတ္ꨳꨀꨮꨤင္ꨳꨁꨮꨤင္ေသ ပြတ္းꨟြင္ꨲꨓꨯꨵ ထုိင္ꨘင္ꨲꨓမ္ꨵယꨤင္ꨅုိဝ္ꨲꨀ်ꨰင္း၊ ပြတ္းတူꨀ္း ꨕꨰဝ္မူိင္းထိပꨱတ္ꨲ၊ မူိင္းꨡဳးသမ္ꨲ၊ ပြတ္းꨅꨤꨓ္းꨕꨰဝ္မူိင္းပိင္ꨲ ထုင္ꨵꨓမ္ꨵꨀꨱဝ္၊ မူိင္းတꨯးတꨤင္းတူꨀ္းꨁူင္း တꨤင္းꨡြꨀ္ꨲꨁူင္း၊   မူိင္းꨡယုထယဳꨶ၊   မူိင္းလꨤဝ္း၊   မူိင္းꨡဳꨓꨤမ္ တူင္ꨳꨀꨱင္း (ဝꨰတ္ꨵꨓꨤမ္း)၊    ပြတ္းꨡြꨀ္ꨲသမ္ꨵꨕꨰဝ္

ထုိင္မူိင္းꨟူꨓꨓ္( Hu Nan) ယဝ္ꨵ။ မူိဝ္ꨳပီ 1253 ꨓꨓ္ꨵမူိင္းꨓြင္ꨬသလꨯꨳလုသုမ္းပꨓ္မြင္ꨶꨀူဝ္ꨶꨁဝ္ ꨡꨓ္ꨀုပ္ꨶလꨯꨤꨶꨁꨤꨓ္ꨶပꨱꨓ္ꨀူꨓ္းꨡြꨓ္ꨟူဝ္ꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။ ဝꨱင္းတဳꨳလီ (Ta Li) ꨡꨓ္ပꨱꨓ္းဝꨱင္းငဝ္ꨳမူိင္း ꨁြင္မူိင္းꨓြင္ꨬသ လꨯꨳꨀꨤꨓ္ꨵသုမ္းပꨓ္မြင္ꨶꨀူဝ္ꨶꨀꨮဳꨲမူိဝ္ꨳဝꨓ္းထိ 7/1/1253 ꨓꨯယဝ္ꨵ။ 

ꨀꨤပ္ꨳပꨤꨓ္လꨱဝ္ꨀꨓ္ တꨤင္းမူိင္းꨓြင္ꨬသꨓꨓ္ꨵ မီးဝꨯꨵမူိင္မꨤဝ္းလူင္  (Mong Mao Laung)  ꨡꨓ္တꨯးꨟဝ္းပူꨀ္းတင္ꨳ

မူိဝ္ꨳပီ 568 A.D. ꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။ ꨓ္ꨮးပုိꨓ္းတꨯးတꨰမ္ꨳဝꨯꨵဝဳꨳ မူိင္းမꨤဝ္းလူင္ꨓꨯꨵ ပꨱꨓ္ ꨁုꨓ္လူး ( Khun Lu) တင္း ꨁုꨓ္လꨯꨤး  (Khun Lai)  ꨁဝ္သြင္ေꨀဳꨵ ပီꨳꨓြင္ꨵꨬတꨲတင္ꨳꨓꨯယဝ္ꨵ။   မူိင္းမꨤဝ္းလူင္ꨓꨯꨵ    ပꨱꨓ္မူိင္းꨡꨓ္ꨡꨱꨓ္ꨟꨰင္း

ယ္ꨮꨲꨬလꨳꨓ္ꨮး 13 ꨟူဝ္ပꨤꨀ္ꨲပီꨓꨓ္ꨵ မီးꨡဳꨲꨓဳꨲꨓူိဝ္မူိင္းꨡြꨓ္ꨲလꨯꨤမူိင္း -မူိင္းꨀꨱင္းတုင္ (တင္ꨳမူိဝ္ꨳ 229 A.D.)၊ မူိင္းသီꨲေပဳꨵ (တင္ꨳမူိဝ္ꨳB.C. 58) ꨡꨓ္ꨁုꨓ္ꨁမ္းေꨓဳꨲပꨱꨓ္ေꨀဳꨵေꨀဳꨲတင္ꨳေသꨓြꨓ္းꨬꨕးမူိဝ္ꨳ B.C. 23၊ မူိင္းꨓꨯꨤး (တင္ꨳမူိဝ္ꨳ 519 B.C.)၊မူိ္္င္းယြင္ꨟူꨉ္ꨲ (တင္ꨳမူိဝ္ꨳ A.D. 800)၊ မူိင္းသꨰꨓ္ဝီ (တင္ꨳမူိဝ္း A.D. 780)၊ မူိင္းမိတ္ꨳ (တင္ꨳမူိဝ္ꨳ A.D. 1238)၊ မူိင္းꨡဳးꨟူမ္ꨲ (တင္ꨳမူိဝ္ꨳ A.D. 1268) ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵယဝ္ꨵ။

A.D.1220-1250 ꨓꨓ္ꨵပꨱꨓ္ပꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳသူိဝ္ꨁꨤꨓ္ꨲꨘဳꨵꨕြင္းငမ္းမူိင္းမꨤဝ္းလူင္ေသ မီးꨁုꨓ္သꨤမ္လူင္ꨘဳꨵ ꨓြင္ꨵꨅꨯꨤးမꨓ္းꨅဝ္ꨳ ပꨱꨓ္ꨅြမ္ပြင္သုိꨀ္းမူိင္းမꨤဝ္း၊ ပꨤꨓ္ꨓꨯꨵ  မူိင္းမꨤဝ္းမီးꨡꨱꨓ္ꨟꨰင္းယုိင္ꨳယ္ꨮꨲꨬတꨵ    ꨡူငဝ္းꨡဳꨲꨓဳꨲ

မူိင္းမꨤဝ္းလူင္ꨓꨯꨵ    ꨟူမ္ꨲငမ္းထုိင္   မူိင္းꨡဳꨲသမ္ꨲ၊     မူိင္းရꨁꨰင္ꨲ (Arakan Kingdom) မူိင္းမꨤꨓ္ꨳပြတ္းꨓူိဝ္ꨬလꨳ

မူိင္းꨁꨤင္ယꨤမ္းလꨱဝ္၊ မူိင္းတꨯး ယꨤမ္းလꨱဝ္တင္းသꨱင္ꨳ၊ ေꨅꨳမူိင္းယုꨓ္ꨓꨤꨓ္ꨓ္ꨮးမူိင္းꨬꨁꨲ၊ မူိင္းပꨀꨤꨓ္ꨲပြတ္းꨓူိဝ္ ꨘင္ꨲꨓမ္ꨵꨀꨱဝ္ပြတ္းတ္ꨮꨳꨬလꨳမူိင္းꨀꨱင္းမꨯꨲ ꨅုိင္ꨳထꨯးပြတ္းꨓူိဝ္ ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵယဝ္ꨵ။

ထုိင္မဳး 14 ꨟူဝ္ပꨤꨀ္ꨲပီ မူိင္းမꨤဝ္းလူင္ လꨯꨳထုꨀ္ꨲꨬꨁꨲမြင္ꨶꨀူဝ္ꨶ ꨁဝ္ꨳတုိꨀ္းယူꨲꨁူိဝ္းꨁူိဝ္းꨓꨯယဝ္ꨵ၊ မူိဝ္ꨳပီ A.D 1393- ပꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳꨀီꨳꨘဳꨵ (Chao Kipha) ꨓꨯꨵꨬꨁꨲမဳးတုိꨀ္းပြꨀ္ꨳꨡြꨓ္တꨤင္းသုတ္း ꨀူꨉ္းꨀဳꨳ တꨯးꨁုိꨓ္းတုိꨀ္းလꨯꨳယူꨲ။ ထုိင္ပꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳတꨯးလူင္ (Chao Tai luang) ꨓꨓ္ꨵလꨯꨳတုိꨀ္းꨀꨓ္တင္းꨬꨁꨲꨁဝ္ ꨟꨤဝ္ꨵꨟꨤဝ္ꨵꨟꨰင္းꨟꨰင္းထꨰင္ꨳပြꨀ္ꨳꨓုိင္ꨳ၊ ပြꨀ္ꨳꨓꨯꨵေꨀဳꨳꨬꨁꨲꨁဝ္လꨯꨳသုတ္ꨵꨟူꨓ္ꨓꨯယဝ္ꨵ။ ပꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳငꨤꨓ္ꨘဳꨵ (1445) လꨯꨳတုိꨀ္းတင္းꨬꨁꨲေသ ပြꨀ္ꨳꨓꨯꨵ တူဝ္ꨅဝ္ꨳငꨤꨓ္ꨘꨣꨵသုမ္းသုိꨀ္းꨬလꨳ   လꨯꨳပꨯꨤꨳꨀꨮꨣꨲမူိင္းꨡꨣꨲဝꨣꨵေသ   ꨡဝ္တူဝ္မꨓ္းꨅဝ္ꨳတꨯꨤꨁုိꨓ္း   တီꨳမူိင္းꨡꨣꨲဝꨣꨵ။ 

ထုိင္မဳးပꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳꨀဳꨳꨘꨣꨲꨓꨓ္ꨵသုိꨀ္းꨬꨁꨲꨁဝ္ပူꨓ္ꨵပꨰꨓ္ꨓူိဝ္မူိင္းမꨤဝ္းထꨰင္ꨳေꨀꨣꨳလꨯꨳတူꨀ္းသုမ္းေသꨁုိꨓ္းꨟူꨓ္ꨀꨮꨣꨲပꨰတ္ꨳ။ 

ꨀူꨉ္းꨓꨣꨲထိုင္မဳးပꨤꨓ္   ꨅဝ္ꨳပꨱမ္ꨲꨘꨣꨵ (Chao Peim Pha) 1515  ꨓꨓ္ꨵ   ꨬꨁꨲꨁဝ္မꨣးတုိꨀ္းထꨰင္ꨳေသ လꨯꨳယြမ္ꨳ

ꨀꨤꨓ္ꨵသုိꨀ္းပꨓ္ꨬꨁꨲꨁဝ္ꨓꨯယဝ္ꨵ။

ထုိင္မဳꨳပီ 1562 ꨅဝ္ꨳꨟူမ္ꨲꨘꨣꨵထိ 2  ပꨱꨓ္ေꨀꨣꨵꨡုပ္ꨵမူိင္းမꨤဝ္းေသ ယꨤမ္ꨳꨓꨓ္ꨵမꨤꨓ္ꨳပြတ္းတ္ꨮꨳꨡꨓ္ပယိꨓ္ꨵꨓြင္ꨲ

ꨡြꨓ္ꨟူဝ္ꨓꨓ္ꨵꨁဝ္ꨳသိမ္းမူိင္းꨡꨣꨲဝꨣꨵ ေသꨁဝ္ꨳမꨣးပူꨓ္ꨵပꨰꨓ္မူိ္င္းမꨤဝ္း ေသꨅဝ္ꨳꨟူမ္ꨲꨘꨣꨵလꨯꨳꨓြꨓ္းေꨕꨳꨀꨮꨣꨲ ယဝ္ꨵေသꨬလꨳꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵသꨰꨓ္ဝီꨁုိꨓ္ꨳꨓင္ꨳꨟꨤင္ꨳေꨟꨣ ꨀူꨉ္းꨓꨣꨲထုိင္မꨣး 1604 ꨓꨓ္ꨵမူိင္းမꨤဝ္းလꨯꨳလုသုမ္းေသ ꨟꨱတ္းꨟ္ꨮꨳပꨤꨓ္ꨁုꨓ္ေꨟဳꨁမ္ꨳသုတ္းသꨱင္ꨳꨀꨮꨣꨲꨓꨯယဝ္ꨵ။