Join The Community

1 1

british colonial era

ပꨤꨓ္ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳ

ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳမꨀ္းမꨓ္ꨳမူိင္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵတꨯးတင္းသꨱင္ꨳပꨱꨓ္မူိင္းယူꨲတ္ꨮꨳေꨟꨣꨁမ္း ꨡိင္းꨀလꨱတ္ေသꨡဝ္ꨟူမ္ꨲလူမ္ꨳပꨓ္၊ မူိဝ္ꨳပီ 1890 လူိꨓ္မꨤတ္ꨵသ္ꨓꨓ္ꨵ ꨟꨱတ္းပြꨯးမြပ္ꨳ (SANAD) ပꨓ္ပုꨓ္ꨳꨕြꨓ္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵꨁဝ္တီꨳတပ္ꨵꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳ မူိင္းသြꨀ္ꨲ ꨟိမ္းꨓြင္ꨟꨯꨤးယꨣꨳꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။ ထုိင္မꨣးပီ 1894 လူိꨓ္သꨰပ္ꨶထꨰမ္ꨖူိဝ္ꨶ 15 ဝꨓ္း တပ္ꨵမူိင္းသြꨀ္ꨲ
ꨁꨯꨤꨵမꨣးဝꨱင္းတူꨓ္ꨳတီး ေသ တင္ꨳꨡဝ္ဝꨱင္းတူꨓ္ꨳတီး ပꨱꨓ္ဝꨱင္းငဝ္ꨳမူိင္းတꨯး။


ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨅꨰꨀ္ꨲꨟꨱတ္း မူိင္းတꨯးပြတ္းꨟြင္ꨲ ꨬလꨳ ပြတ္းꨅꨤꨓ္းေသ ꨓုိင္ꨳပြတ္းသမ္ꨵꨡဝ္
ꨁုꨓ္ꨕြင္းꨀမ္းꨓꨣꨳလိꨓ္ꨓုိင္ꨳေꨀဳꨵ ꨀုမ္ꨳယိပ္းဝꨯꨵ။ မူိင္းတꨯးပꨓ္ꨵပုိꨓ္ꨵꨅမ္ꨵမီးꨅြမ္ꨁြမ္ꨶမသ်ိꨓ္ꨶꨓူိဝ္ꨶ ꨡꨓ္ꨓင္ꨳလုမ္းတီꨳတူꨓ္ꨳတီးေသယိပ္းꨀုမ္း၊ ꨕꨯꨤꨲတ္ꨮꨳꨅြမ္ꨁြမ္ꨶမသ်ိꨓ္ꨶꨓူိဝ္ꨶ မီးꨀꨰမ္မꨓ္းꨓုိင္ꨳေꨀꨣꨵေသ ꨓင္ꨳလုမ္းတီꨳလြꨯယꨱဝ္ꨳꨓꨯယဝ္ꨵ။

ဝꨱင္းꨡꨓ္ယူꨲꨓူိဝ္လြꨯသုင္ေသမီးရꨣꨲသီꨲꨘꨣꨵꨘူꨓ္လီမူိꨓ္ꨓင္ꨲဝꨱင္းတူꨓ္ꨳတီး၊ ꨀေလꨣး၊ လြꨯမူꨉ္၊ လြꨯလꨰမ္၊ ꨓမ္ꨵသꨓ္ꨲ၊ ꨀူတ္ꨵꨁꨯꨤ၊ ꨟူဝ္ပꨤင္ꨲ (ေမꨲမꨱဝ္ꨵ) ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨕြင္းငမ္းꨀမ္းသုိဝ္ꨳ။  မူိင္းတꨯးꨓꨯꨵ
ꨅꨰꨀ္ꨲꨟꨱတ္း 33 ေꨅꨳမူိင္းꨡြꨓ္ꨲ၊ မူိင္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵ 6 မူိင္း၊ ꨅဝ္ꨳꨀိꨓ္မူိင္း 12 မူိင္း၊ ꨁုꨓ္ꨕြင္းငမ္းေꨅꨳတြꨓ္ꨳ
3 မူိင္း၊ ꨁုꨓ္ꨕြင္းငမ္းေꨅꨳဝꨱင္း 2 မူိင္း ေသဝꨯꨤးလင္မꨣးတင္းမူတ္းပꨱꨓ္မူိင္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵတင္း မူိင္းယဝ္ꨵ။

မူိင္းတꨯးပꨱꨓ္မူိင္းယူꨲတ္ꨮꨳေꨟꨣꨁမ္းꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨀꨰတ္ꨲꨬꨁ ေသꨕြင္းငမ္းꨟင္းေꨁꨣ ေတꨣꨲထုိင္မꨣး ပီ 1897 ꨓꨓ္ꨵꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨡဝ္မူိင္းတꨯးꨁဝ္ꨳဝꨯꨵပꨱꨓ္မူိင္းလုꨀ္ꨳꨓုိင္ꨳꨓ္ꨮးမူိင္းမꨤꨓ္ꨳေသ ꨁြတ္ꨲꨕြတ္ꨳဝꨯꨵꨅုမ္းꨅꨯြꨳꨀꨤꨓ္ (ꨅုမ္းꨀူိဝ္းꨀုမ္) counselors ꨀꨰမ္ꨅဝ္ꨳꨕြင္းငမ္း (Deputy of Governor) ꨡꨓ္မီးတီꨳမူိင္းမꨤꨓ္ꨳꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။ ꨓ္ꨮးꨅုမ္းꨀူိဝ္းꨀုမ္မီး သုိꨀ္းꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳ 5 ေꨀုꨵ၊ ꨀူꨓ္းမူိင္းꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳ 2 ေꨀꨣꨵ၊ မꨤꨓ္ꨳ 1 ေꨀꨣꨵ၊ တꨯး 1 ေꨀꨣꨵ ေသ တင္းမူတ္း 9 ေꨀꨣꨵ။ လြင္ꨳꨡꨓ္ꨡဝ္မူိင္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵတꨯꨳꨁဝ္ꨳပꨱꨓ္ ေꨅꨳမူိင္းꨡꨓ္ꨓုိင္ꨳဝꨯꨵတ္ꨮꨳမူိင္းမꨤꨓ္ꨳꨓꨯꨵ ꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵတꨯးꨁဝ္ ꨡြꨓ္ꨀꨓ္သꨤꨓ္ꨁတ္းမꨣးꨬတꨵꨬတꨵယဝ္ꨵ။

ထုိ္င္းမꨣးပီ 1920 ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ ꨡဝ္မူိင္းတꨯး တꨤင္းတူꨀ္းꨓမ္ꨵꨀꨱဝ္-သြင္သူပ္း၊ ꨀꨤတ္ꨲလုိဝ္း၊ ဝꨱင္းသူိဝ္၊ သိင္ꨀလꨰင္း ꨁမ္းတီး ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵ သ္ꨮꨲပꨣးပꨰတ္ꨳꨓ္ꨮးတူိင္းေꨅꨳꨀꨰင္ꨲ(ꨅꨀꨰင္း)မူိင္းမꨤꨓ္ꨳ။ မူိင္းꨀြင္၊ မူိင္းယꨤင္းꨬတꨵထုꨀ္ꨲ
ꨁုꨓ္ေꨟꨣꨁမ္းမꨤꨓ္ꨳꨡဝ္သ္ꨮꨲပꨣးꨓ္ꨮးမူိင္းမꨤꨓ္ꨳꨅꨱမ္မူိဝ္ꨳꨀꨤပ္ꨳပꨤꨓ္ ꨅဝ္ꨳꨕူဝ္းေတꨣꨲ (1782-1919) ꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။

မူိဝ္ꨳပီ 1922 ꨓꨓ္ꨵ ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳတင္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵမူိင္းတꨯးꨁြတ္ꨲꨕြတ္ꨳ ꨁြင္ꨶသီꨶမူိင္းꨟူမ္ꨳတုမ္ꨅုိင္ꨳတꨯး ( Ferderated Shan Chief Council) ꨡဝ္မူိင္းတꨯးတင္ꨳပꨱꨓ္ မူိင္းတꨯးꨟူမ္ꨳတုမ္ (Federated Shan State)။ ꨓ္ꨮးꨁြင္ꨶသီꨶမူိင္းꨟူမ္ꨳတုမ္ꨓꨓ္ꨵ ꨁြမ္ꨶမသ်ိꨓ္ꨶꨓူိဝ္ꨶပꨱꨓ္ꨟူဝ္ပဝ္ꨳ ꨀꨰမ္ꨁြမ္ꨶမသ်ိꨓ္ꨶꨓူိဝ္ꨶ သမ္ꨵပꨱꨓ္ꨀꨰမ္္ꨟူဝ္ပဝ္ꨳ၊ ꨁုꨓ္ꨕြင္းငမ္းဝꨱင္းတူꨓ္ꨳတီး ပꨱꨓ္ꨕူꨳꨓမ္းꨓ္ꨮးေသ ꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵ 33 ꨅဝ္ꨳꨁဝ္ꨳပꨣးꨅြမ္း။ လြင္ꨳꨡဝ္မူိင္းတꨯးꨁဝ္ꨳပꨱꨓ္
မူိင္းꨡꨓ္ꨓုိင္ꨳꨓ္ꨮးမူိင္းမꨤꨓ္ꨳ မူိဝ္ꨳပီ 1897 ꨓꨓ္ꨵ ꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵꨁဝ္သꨤꨓ္ꨁတ္းမꨣးတိꨀ္းတိꨀ္းꨬလꨳ ထုိင္မꨣး 1935 ꨓꨓ္ꨵꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ ယꨣꨵပꨰတ္ꨳေသꨁုိꨓ္းꨅꨰꨀ္ꨲꨬꨕꨕြင္းငမ္း ပꨱꨓ္သြင္မူိင္းꨟင္းꨕ္ꨮ မꨓ္းေတꨣꨲထုိင္လꨯꨳ
လြတ္ꨳလꨰဝ္းယဝ္ꨵ။

လြင္ꨳꨕြင္းငမ္းꨓ္ꨮးမူိင္းတꨯးပꨤꨓ္ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨓꨓ္ꨵမီးမꨯꨤမီꨳ 10 ေꨁꨣꨳ ေသ ꨡဝ္မꨯꨤမီꨳ 10 ေꨁꨣꨳယိပ္းꨀုမ္းꨕြင္းငမ္း
မꨣးꨟ္ꨮꨳမူိင္းတꨯးေပꨣးမီးလြင္ꨳꨀတ္းယꨱꨓ္ꨓꨓ္ꨵယဝ္ꨵ။

1. လြင္ꨳလုꨀ္ꨵꨕုိꨓ္ꨵꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵ-တꨤမ္ꨲတꨯꨤ။
2. လြင္ꨳꨡဝ္တꨯꨤꨀူꨓ္း - တꨤမ္ꨲတꨯꨤ၊  တꨤမ္ꨲꨁြꨀ္ꨳေတꨣꨲꨅူဝ္ꨳ၊  တꨤမ္ꨲတူꨀ္းꨁြꨀ္ꨳ ꨬလꨳ တꨤမ္ꨲငုိꨓ္း။
3. လြင္ꨳꨁုိင္ငꨣꨡဝ္ပူိꨓ္ꨳꨡမ္ꨲꨓꨓ္တူဝ္ꨅဝ္ꨳꨀဝ္ꨲတꨯꨤ -တꨤမ္ꨲꨁြꨀ္ꨳ 7 ပီ၊ တꨤမ္ꨲငုိꨓ္းꨡမ္ꨲꨓꨓ္တင္းသြင္ꨡꨓ္။
4. လြင္ꨳꨅူꨓ္ - တꨤမ္ꨲꨁြꨀ္ꨳ 8 ပီ၊ တꨤမ္ꨲ ငိုꨓ္း ꨡမ္ꨲꨓꨓ္တင္းသြင္ꨡꨓ္။
5. လြင္ꨳꨟꨱတ္းꨟ္ꨮꨳꨅꨱပ္းသꨰပ္ꨲ - တꨤမ္ꨲငိုꨓ္း 200။
6. လြင္ꨳꨀꨓ္ꨵꨅꨓ္ꨓꨤင္းယိင္း - တꨤမ္ꨲꨁြꨀ္ꨳ 7 ပီ၊ တꨤမ္ꨲငိုꨓ္း 300 တင္းတꨤမ္ꨲꨁြꨀ္ꨳ။
7. လြင္ꨳလꨀ္ꨵꨬလꨳလြင္ꨳပူꨓ္ꨵပꨰꨓ္ꨡꨓ္လꨱꨀ္ꨵꨡꨓ္ꨓြꨯꨵ - တꨤမ္ꨲငုိꨓ္း (ေတလꨯꨳသꨯꨤꨳတꨰꨓ္းꨁုိꨓ္း)။
8. လြင္ꨳလꨀ္ꨵꨡဝ္ေမးပူိꨓ္ꨳ - တꨤမ္ꨲငုိꨓ္း 300။
9. လြင္ꨳꨁ္ꨮꨳပူꨓ္ꨵပꨰꨓ္ꨟꨱတ္းတꨤင္းꨕိတ္းꨘꨯꨤꨲꨓူိဝ္ꨅူိဝ္းꨓꨯꨵ တꨤမ္ꨲꨓုိင္ꨳꨁုိင္ꨳꨅြမ္ꨳꨓင္ꨲ   တꨤမ္ꨲꨡꨓ္
    တတ္းမꨀ္းမီးဝꨯꨵꨓꨓ္ꨵ။
10. လြင္ꨳတꨤင္းꨕိတ္းတꨤင္ꨲꨅူိဝ္ꨵတꨤင္ꨲပူိင္ - ပꨓ္တꨤမ္ꨲ ꨅြမ္းꨓင္ꨲꨘိင္ꨳထုင္းꨓ္ꨮးမူိင္းတꨯးမီꨳဝꨯꨵ။

ပꨤꨓ္ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨕြင္းငမ္းꨓူိဝ္မူိင္းတꨯးꨓꨓ္ꨵ ပꨓ္ꨁꨮꨤင္ꨵꨅဝ္းꨘꨣꨵꨁဝ္ꨕြင္းငမ္းꨟင္းေꨁꨣေသ ꨓ္ꨮးꨀꨤꨓ္ꨕြင္းငမ္း
ꨟင္းေꨁꨣꨓꨓ္ ꨡမ္ꨲꨁဝ္ꨳꨅိမ္ယုင္ꨳꨅြမ္းသင္၊ ꨀူꨉ္းꨀꨣꨳမီးꨁုꨓ္ꨕြင္းငမ္းꨕꨯꨤꨲꨓူိဝ္ꨀုမ္းꨅြꨯꨳ။ ပꨤꨓ္ꨓꨯꨵꨕူꨳလꨀ္ꨵꨀူꨓ္း
ꨅူꨓ္ꨡမ္ꨲေပꨣးမီး ဝꨤꨓ္ꨳမူိင္းꨀတ္းယꨱꨓ္လီ၊ ꨀူꨓ္းမူိင္းထꨤင္ꨲꨟꨤင္ꨳꨀꨣꨵꨁꨯꨤ ꨀꨮꨣꨲꨀꨮꨣꨲမꨣးမꨣးေꨀꨣꨳꨡမ္ꨲလꨯꨳꨀူဝ္ꨬꨟသင္။

ꨀꨤꨓ္ပꨯꨤးမꨤꨀ္ꨳမီးꨓ္ꨮးမူိင္းတꨯး ပꨤꨓ္ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨕြင္းငမ္းꨓꨓ္ꨵ မီးယူꨲ 3 ပူိင္လူင္၊ (1) ေမꨣꨲငိုꨓ္း ꨓမ္ꨵတူꨳပꨤင္ꨟꨯး၊ (2) ꨀꨤꨓ္မꨯꨵ ꨬလꨳ (3) ꨀꨤꨓ္ꨟꨱတ္းꨓꨱင္ꨳꨟꨰင္ꨳ။ တင္းသꨤမ္ပူိင္ꨓꨯꨵ ꨅဝ္ꨳငုိꨓ္းတုိꨓ္းꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ယိပ္းꨀမ္ဝꨯꨵ - ေမꨣꨲငိုꨓ္းꨓမ္ꨵတူꨳꨓꨓ္ꨵ ꨁြမ္ꨶပꨓီꨶ ꨖူိဝ္ꨶမꨣꨶေꨁꨣꨶပူဝ္ꨶေရꨶသ်ိꨓ္ꨶ (Burma Cooperation) ယိပ္းꨀမ္၊ ꨀꨤꨓ္မꨯꨵသမ္ꨵ ꨁြမ္ꨶပꨓီꨶ ꨖြမ္ꨶေပꨶꨖူိဝ္ꨶမꨣꨶ (Bombay Burma) ၊ ꨀꨤꨓ္ꨁုတ္းသꨰင္မူိင္းꨀုတ္ꨳသမ္ꨵပꨱꨓ္ ꨖူိဝ္ꨶမꨣꨶရူꨶပီꨶမꨯꨤꨶ (Burma Rubies Mine) ယိပ္းꨀုမ္းဝꨯꨵယဝ္ꨵ။

ꨓင္ꨲꨟုိဝ္ꨀꨤꨓ္ေတꨣꨵမꨯꨵ ေတꨣꨵꨬꨟꨳ ꨬလꨳ ေတꨣꨵတꨤင္ꨲꨀုꨓ္ꨁူဝ္းလိပ္း မꨣးꨁꨯꨤꨓ္ꨮးမူိင္းတꨯးေပꨣးေတငꨯꨤꨳလူမ္ꨓꨓ္ꨵ ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ꨟꨱတ္းသꨱꨓ္ꨳတꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯး -
တꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯးမꨤꨓ္းတေလး ꨬလꨳ သီꨲေပꨣꨵ (ပူိတ္ꨲပီ 1898) ၊
တꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯးမꨤꨓ္းတေလး ꨬလꨳ လြꨯယꨱဝ္ꨳ (ပူိတ္ꨲပီ 1900) ၊
တꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯးဝꨱင္းတꨣꨲꨅီꨲ ꨬလꨳ ꨟꨯးဝူဝ္း (ပူိတ္ꨲပီ 1922) ၊
တꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯးဝꨱင္းတꨣꨲꨅီꨲ ꨬလꨳ သူꨉ္ꨲꨉြင္ꨲ (ပူိတ္ꨲပီ 1924) ၊
ꨁူဝ္ꨀုိတ္ꨳ တꨤင္းလူတ္ꨵꨘꨯးꨬꨀꨳꨀꨤင္ꨓြင္ꨁꨱဝ္-ꨀြၽꨀ္ꨵꨬမးꨓꨓ္ꨵ ယꨤဝ္းထုိင္ 2260 ထတ္း။

ꨕꨯꨤꨲပꨯꨤးပꨉ္ꨉꨣꨲꨓꨓ္ꨵꨡမ္ꨲမီးလြင္ꨳꨁုိꨓ္ꨳယ္ꨮꨲသင္ ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ꨡမ္ꨲတꨱꨀ္းတꨱင္လိꨀ္ꨳလꨯꨤးပꨯꨲꨀမ္ꨀူꨓ္းမူိင္းတꨯး ꨀူꨉ္းꨓꨣꨲꨁဝ္ေꨀꨣꨳꨡမ္ꨲꨅြꨯꨳလူိဝ္ပꨓ္သင္၊ ꨀꨤꨓ္ပုိꨓ္ꨵꨟူꨵတꨤင္းေမꨣ ꨀꨤꨓ္ပꨯꨤးပꨉ္ꨉꨣꨲ ꨓꨯꨵလꨯꨳပုိင္ꨳꨡိင္ပုိꨓ္ꨵထꨤꨓ္ တီꨳဝတ္ꨵ (ꨀြၽင္း) မုꨓ္ꨅဝ္ꨳꨁဝ္ꨀူꨉ္း။ ꨟူင္းꨟꨱꨓ္းꨁုိတ္းꨀꨤပ္ꨳပꨤꨓ္ မီးꨟူင္းꨟꨱꨓ္းꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵꨁဝ္ တီꨳဝꨱင္းတူꨓ္ꨳတီး ေသ လုꨀ္ꨳလꨤꨓ္ꨅဝ္ꨳꨘꨣꨵ ꨁူိဝ္းꨁုꨓ္ ꨬလꨳ လုꨀ္ꨳꨀူꨓ္းမီး ꨅင္ꨲꨁုိꨓ္ꨳꨟꨱꨓ္းလꨯꨳ။

ပꨯꨤးယူꨲလီꨓꨓ္ꨵ ꨡိင္းꨀလꨱတ္ꨳꨁဝ္ ꨟꨱတ္းပꨓ္ꨟူင္းယꨣꨁုိတ္းꨀꨤပ္ꨳꨀမ္ꨳꨕြင္ꨳ ꨀူꨉ္းꨓꨣꨲ ရꨣꨲသီꨲꨘꨣꨵꨘူꨓ္မူိင္းတꨯးလီ ꨓꨯ ေရꨣးꨀꨣꨲတꨤင္းပꨱꨓ္ꨡမ္ꨲေပꨣးꨓမ္၊ ꨀူꨓ္းမူိင္းယူꨲလီ သူိဝ္းသꨣꨲ ꨀꨓ္ယူꨲ။

Dai-Today. Powered by Blogger.